Băng Tan Là Gì? Nguyên Nhân Và Giải Pháp Cấp Bách

Tồn tại hàng triệu năm như những tảng băng vĩnh cửu, nhưng giờ đây, các chỏm băng ở hai cực đang biến mất với tốc độ chưa từng thấy. Hiện tượng băng tan là gì mà lại trở thành biểu tượng báo động của biến đổi khí hậu? Không chỉ là câu chuyện của Bắc Cực hay Nam Cực, sự tan rã này đang đẩy mực nước biển dâng cao, đe dọa hàng triệu người dân ven biển trên toàn thế giới.

Băng tan là gì?

Băng tan là hiện tượng các khối băng tồn tại lâu năm trên Trái Đất chuyển từ thể rắn sang thể lỏng do nhiệt độ môi trường tăng cao. Các khối băng này chủ yếu nằm ở hai vùng cực (Nam Cực, Bắc Cực) và các sông băng trên núi cao.

Quá trình này không chỉ là sự tan chảy bề mặt theo mùa. Nó thực chất là sự suy giảm có hệ thống và liên tục về khối lượng cũng như diện tích băng trong nhiều năm. Nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này là do biến đổi khí hậu.

Hình ảnh băng tan

Phân loại băng:

• Băng biển: Là băng hình thành từ nước biển đóng băng, trôi nổi trên đại dương. Khi tan, băng biển không trực tiếp làm tăng mực nước biển vì nó đã chiếm chỗ sẵn (theo nguyên tắc Archimedes).
• Băng lục địa: Là băng trên đất liền  như sông băng, thềm băng, chỏm băng. Khi băng lục địa tan chảy và chảy ra đại dương, chúng là nguyên nhân chính gây tăng mực nước biển toàn cầu.

Vì sao có hiện tượng băng tan?

Nguyên nhân cốt lõi và trực tiếp nhất gây ra hiện tượng băng tan là sự nóng lên toàn cầu. Cụ thể là:

• Hiệu ứng nhà kính tăng cường: Việc đốt cháy nhiên liệu hóa thạch của con người giải phóng một lượng lớn khí nhà kính vào khí quyển. Các khí này giữ nhiệt, làm nhiệt độ bề mặt Trái Đất và đại dương tăng lên.
• Suy giảm hiệu ứng Albedo: Băng và tuyết có màu trắng, phản xạ lại phần lớn ánh sáng mặt trời. Khi băng tan, lộ ra đại dương hoặc đất tối màu, khiến bề mặt hấp thụ nhiều nhiệt hơn, từ đó làm băng tan nhanh hơn nữa.
• Dòng hải lưu nóng: Sự thay đổi của các dòng hải lưu do biến đổi khí hậu mang nước ấm hơn từ vùng xích đạo đến các vùng cực, làm tan chảy băng từ bên dưới. 

Khí thải là một trong những nguyên nhân làm hiệu ứng nhà kính tăng, gây băng tan

Hậu quả do băng tan gây ra

Hậu quả của băng tan không chỉ là vấn đề cục bộ ở các vùng cực mà còn lan rộng ra toàn bộ hành tinh, tạo ra một chuỗi phản ứng sinh thái và khí hậu nguy hiểm. Bao gồm: 

• Tăng mực nước biển: Đây là hậu quả rõ ràng và mang tính đe dọa toàn cầu nhất. Nước từ băng lục địa tan chảy đổ vào đại dương làm mực nước biển dâng cao. Hiện tượng này đe dọa nhấn chìm các vùng đất thấp và các quốc đảo nhỏ.
• Suy giảm hiệu ứng Albedo: Băng và tuyết có màu trắng, có khả năng phản xạ lại phần lớn ánh sáng mặt trời (Albedo cao). Khi băng tan, lộ ra đại dương hoặc đất tối màu, khiến bề mặt hấp thụ nhiều nhiệt hơn. Sự hấp thụ nhiệt này lại làm băng tan nhanh hơn nữa, tạo thành một vòng luẩn quẩn làm tăng tốc độ nóng lên toàn cầu.
• Thay đổi hoàn lưu đại dương: Lượng lớn nước ngọt lạnh từ băng tan đổ vào đại dương ở vùng cực làm giảm độ mặn và nhiệt độ của nước biển. Sự thay đổi này có thể làm chậm hoặc thay đổi các dòng hải lưu lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mô hình khí hậu và thời tiết trên thế giới.
• Giải phóng khí nhà kính cổ đại: Lớp băng vĩnh cửu ở Siberia, Alaska và các khu vực lạnh khác chứa một lượng lớn khí metan (CH₄) và CO₂ bị đóng băng. Khi băng tan, các khí nhà kính này được giải phóng làm tăng tốc độ ấm lên của Trái Đất. 
• Mất môi trường sống: Sự thu hẹp và biến mất của băng biển, băng lục địa làm mất đi môi trường sống và săn mồi quan trọng của các loài động vật phụ thuộc vào băng như gấu Bắc Cực, hải cẩu, chim cánh cụt.

Băng tan làm ảnh hưởng tới môi trường sống của nhiều loại động vật

Ảnh hưởng của băng tan đến con người, xã hội

Những tác động này không còn xa vời mà đã hiện hữu, đe dọa trực tiếp đến đời sống và nền kinh tế toàn cầu:

• Nguy cơ ngập lụt ven biển: Mực nước biển dâng cao đe dọa nhấn chìm các vùng đất thấp, các đảo quốc nhỏ và các thành phố ven biển lớn trên thế giới, buộc hàng trăm triệu người phải di dời.
• Thiệt hại kinh tế và cơ sở hạ tầng: Ngập lụt làm hư hại cơ sở hạ tầng ven biển, làm suy giảm ngành nông nghiệp và du lịch, dẫn đến thiệt hại kinh tế khổng lồ.
• An ninh lương thực và sức khỏe: Sự thay đổi dòng hải lưu và mô hình mưa gây ảnh hưởng đến nghề cá và nông nghiệp. Đồng thời, việc giải phóng các mầm bệnh và virus cổ đại bị đóng băng trong lớp băng vĩnh cửu có thể tạo ra các dịch bệnh mới.
• Xung đột xã hội: Di cư hàng loạt do khí hậu và sự tranh chấp tài nguyên ở các vùng cực mới mở do băng tan có thể làm gia tăng căng thẳng và xung đột xã hội.

Thành phố HCM bị ngập lụt do ảnh hưởng của nước biển dâng

Giải pháp để hạn chế tình trạng băng tan

Để làm chậm và ngăn chặn thảm họa này, cần có hành động quyết liệt ở quy mô toàn cầu:

• Giảm phát thải khí nhà kính: Cần chuyển dịch mạnh mẽ sang sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió, tăng hiệu suất năng lượng và bảo vệ rừng.
• Tuân thủ các hiệp định quốc tế: Thực thi nghiêm túc các cam kết trong Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu nhằm giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 1.5°C.
• Đầu tư vào khoa học và thích ứng: Tăng cường nghiên cứu giám sát băng, phát triển các công nghệ thích ứng như xây dựng đô thị chống ngập và phục hồi các hệ sinh thái ven biển như rừng ngập mặn.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng: Thay đổi lối sống, tiêu dùng bền vững và tạo áp lực để các chính phủ và doanh nghiệp hành động vì khí hậu.

Băng tan là gì không chỉ là một hiện tượng vật lý mà là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự can thiệp của con người vào hệ thống khí hậu tự nhiên. Để ngăn chặn thảm họa mực nước biển dâng và các hậu quả sinh thái khó lường khác thì cần tới sự hợp tác toàn cầu và ý thức của tất cả mọi người.