Gió Tín Phong Là Gì? Nguồn Gốc Hình Thành Và Ảnh Hưởng 

Hành tinh của chúng ta được vận hành bởi một hệ thống các loại gió phức tạp và trong số đó, gió tín phong đóng một vai trò then chốt. Vậy chính xác thì gió tín phong là gì? Chúng đến từ đâu, ảnh hưởng đến khí hậu và cuộc sống con người như thế nào? Hãy cùng khám phá loại gió toàn cầu quan trọng bậc nhất này.

Gió tín phong là gì?

Gió tín phong (hay còn gọi là gió mậu dịch) là những loại gió thổi thường xuyên, gần như quanh năm và có hướng tương đối ổn định trong khu vực nhiệt đới của Trái Đất. Chúng là một phần thiết yếu của hệ thống hoàn lưu khí quyển vĩ mô toàn cầu, đặc biệt trong đai áp cao và áp thấp xích đạo.

Gió tín phong có tầm quan trọng lịch sử, được đặt tên là “Trade Winds” vì tính ổn định của chúng đã giúp các thuyền buồm trong lịch sử di chuyển và buôn bán qua các đại dương giữa châu Âu, châu Phi và châu Mỹ.

Gió tín phong thổi gần như quanh năm

Gió tín phong hình thành và di chuyển như thế nào?

Sự hình thành của gió tín phong là kết quả của sự kết hợp hoàn hảo giữa hai hiện tượng:

• Sự chênh lệch khí áp: Không khí nóng lên và bốc lên cao ở vùng xích đạo (vùng áp thấp), tạo ra một lực hút. Trong khi đó, ở các vĩ độ cận nhiệt (khoảng 30° Bắc và Nam), không khí lạnh hơn và chìm xuống, tạo thành các khu áp cao. Gió luôn thổi từ nơi có khí áp cao về nơi có khí áp thấp.
• Hiệu ứng Coriolis: Do Trái Đất tự quay quanh trục, mọi vật thể chuyển động (bao gồm cả không khí) đều bị lệch hướng. Ở Bán cầu Bắc gió bị lệch về bên phải, ở Bán cầu Nam gió bị lệch về bên trái. Hiệu ứng này đã “bẻ cong” hướng gió từ hướng Bắc – Nam ban đầu thành hướng Đông Bắc và Đông Nam đặc trưng.

Gió tín phong thổi từ đâu?

Gió tín phong thổi từ các khu vực có áp suất cao (áp cao) về phía khu vực có áp suất thấp (áp thấp). Cụ thể hơn:

• Vị trí xuất phát: Chúng xuất phát từ hai đai áp cao chí tuyến (Subtropical Highs) nằm gần các vĩ tuyến 30° Bắc và 30° Nam. 
• Vị trí hướng đến: Chúng thổi hội tụ về đai áp thấp xích đạo (Equatorial Low), nơi không khí nóng bốc lên mạnh mẽ.

Khu vực hội tụ của gió tín phong từ hai bán cầu tại Xích đạo được gọi là vùng hội tụ liên chí tuyến (Intertropical Convergence Zone – ITCZ).

Nguồn gốc của gió tín phong

Đặc điểm của gió tín phong

Gió tín phong có những đặc điểm riêng biệt khiến chúng trở thành yếu tố quyết định của khí hậu nhiệt đới:

• Hướng gió ổn định: Hướng thổi gần như không thay đổi: Đông Bắc ở Bán cầu Bắc và Đông Nam ở Bán cầu Nam.
• Tính chất khô và ẩm: Khi thổi từ đai áp cao chí tuyến xuống, gió thường có tính chất khô. Tuy nhiên, khi di chuyển qua đại dương, chúng tích tụ hơi ẩm và trở nên ẩm ướt khi đến gần Xích đạo, gây mưa lớn ở các sườn núi đón gió.
• Vận tốc vừa phải: Gió tín phong thổi với tốc độ khá đều đặn, không quá mạnh hay quá yếu, tạo sự ổn định trong lưu thông khí quyển.
• Phạm vi: Chúng hoạt động mạnh mẽ nhất ở hai bên Xích đạo, trong phạm vi từ 5° đến 30° vĩ tuyến.

Sự khác nhau giữa gió tín phong và gió mùa

Gió tín phong và gió mùa là hai hệ thống gió quan trọng ở vùng nhiệt đới, nhưng chúng có sự khác biệt cơ bản về nguyên nhân, tính chất và thời gian hoạt động:

Lợi ích của gió tín phong

Gió tín phong mang lại nhiều lợi ích to lớn về kinh tế, sinh thái và khí hậu:

• Lưu thông khí hậu và nhiệt độ: Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển nhiệt năng từ Xích đạo đến các vĩ độ cao hơn, giúp phân tán nhiệt, điều hòa khí hậu toàn cầu.
• Vận tải và thương mại: Trong quá khứ, gió tín phong là động lực chính cho ngành hàng hải. Chúng giúp các thuyền buồm di chuyển nhanh chóng và tiết kiệm nhiên liệu, thúc đẩy thương mại toàn cầu.
• Phân bố mưa: Gió tín phong mang hơi ẩm từ đại dương vào đất liền, gây mưa và cung cấp nguồn nước quan trọng cho các hệ sinh thái và nông nghiệp ở vùng nhiệt đới ven biển.
• Sản xuất năng lượng: Tính ổn định và tốc độ đều đặn của gió tín phong làm cho các khu vực chịu ảnh hưởng của chúng trở nên lý tưởng cho việc phát triển năng lượng gió quy mô lớn (ví dụ: các trang trại điện gió ngoài khơi).

Gió mậu dịch giúp hoạt động hàng hải trở nên thuận lợi hơn

Thách thức mà gió tín phong mang lại

Mặc dù có nhiều lợi ích, gió tín phong cũng gây ra một số thách thức nhất định:

• Gây khô hạn ở sườn khuất gió: Do gió tín phong nhả hết hơi ẩm ở sườn đón gió, các khu vực nằm ở sườn khuất gió hoặc sâu trong lục địa thường phải đối mặt với tình trạng khô hạn kéo dài hoặc thậm chí hình thành các sa mạc .
• Ảnh hưởng đến giao thông hiện đại: Mặc dù thuận lợi cho thuyền buồm, tốc độ ổn định nhưng đôi khi khá mạnh của gió tín phong vẫn có thể gây ra thách thức nhỏ cho một số hoạt động hàng không và giao thông đường biển hiện đại.
• Đẩy vật chất ô nhiễm: Tính ổn định của gió tín phong có thể đẩy các vật chất ô nhiễm đi xa và tập trung chúng tại các khu vực xoáy nước hoặc vùng hội tụ. Điều này làm trầm trọng thêm vấn đề ô nhiễm tại các khu vực đó.

Gió tín phong là một hiện tượng khí tượng cơ bản nhưng vô cùng quan trọng, chi phối hoàn lưu khí quyển và khí hậu trong khu vực nhiệt đới. Với tính chất ổn định và hướng thổi gần như quanh năm, gió tín phong không chỉ là cầu nối lịch sử cho thương mại mà còn là yếu tố then chốt trong việc phân bố mưa và nhiệt độ. Đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu về thích ứng với sự khô hạn ở các sườn khuất gió.