Đặc Điểm Khí Hậu Miền Bắc Và Những Điều Cần Biết 

Khí hậu miền Bắc vốn được biết đến với bốn mùa xuân-hạ-thu-đông. Thế nhưng, hiện tượng thời tiết cực đoan gần đây đang khiến ranh giới các mùa bị xáo trộn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về khí hậu nơi đây và ảnh hưởng của thời tiết đến đời sống và kinh tế. 

Vai trò của gió mùa trong việc định hình khí hậu ở miền Bắc

Khí hậu miền Bắc nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh, khác biệt hoàn toàn với miền Nam. Chính sự hoạt động luân phiên và mạnh mẽ của hai loại gió mùa đã định hình nên các đặc trưng thời tiết cơ bản như sau:

• Gió mùa Đông Bắc: Hoạt động từ khoảng tháng 11 đến tháng 4 năm sau, mang theo khối khí lạnh và khô (hoặc lạnh và ẩm) từ lục địa Siberia. Đây là nhân tố tạo ra mùa đông lạnh và sự phân chia bốn mùa rõ rệt ở Miền Bắc, ảnh hưởng mạnh mẽ đến cả vùng Đông Bắc Bộ.
• Gió mùa Tây Nam: Hoạt động từ khoảng tháng 5 đến tháng 10, mang theo khối khí nóng ẩm từ Vịnh Bengal và Thái Bình Dương. Đây là nhân tố tạo ra mùa hè nóng ẩm và mưa nhiều.

Khí hậu tại miền Bắc bị ảnh hưởng bởi các đợt gió mùa

Sự phân hóa bốn mùa trong năm của khí hậu miền Bắc nước ta

Đặc điểm nổi bật nhất của khí hậu miền Bắc nước ta là sự phân chia thành bốn mùa rõ rệt, điều này tạo nên sự khác biệt lớn so với khí hậu hai mùa ở Miền Nam.

• Mùa Xuân (Tháng 2 – Tháng 4): Thời tiết ấm áp dần, đặc trưng bởi mưa phùn kéo dài và độ ẩm không khí rất cao, thường xuyên gây ra hiện tượng nồm ẩm khó chịu. Đây là giai đoạn chuyển tiếp khi khối khí lạnh từ lục địa đã suy yếu, nhường chỗ cho khối khí biển ẩm và ấm bắt đầu xâm nhập. Nhiệt độ trung bình tăng từ từ, tạo điều kiện thuận lợi cho cây cối đâm chồi nảy lộc sau mùa đông.
• Mùa Hè (Tháng 5 – Tháng 9): Chủ đạo là thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều, chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam và sự phát triển của dải hội tụ nhiệt đới. Nhiệt độ đạt đỉnh điểm trong năm, đặc biệt có thể xuất hiện các đợt nắng nóng gay gắt do gió Tây khô nóng (gió Lào). Đây cũng là mùa thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão và áp thấp nhiệt đới từ Biển Đông, gây ra lượng mưa lớn.
• Mùa Thu (Tháng 9 – Tháng 11): Thời tiết mát mẻ, khô ráo, dễ chịu, bầu trời trong xanh và là mùa đẹp nhất trong năm của khu vực này. Độ ẩm giảm dần, nhiệt độ giảm một cách ôn hòa, đánh dấu sự suy yếu của gió mùa Tây Nam và sự chuyển giao của các đợt gió mùa Đông Bắc đầu tiên (thường yếu). Sự thay đổi về ánh sáng và nhiệt độ tạo nên sự thay đổi màu sắc của lá cây, đặc biệt là ở các khu vực đô thị.
• Mùa Đông (Tháng 11 – Tháng 2 năm sau): Đây là mùa lạnh nhất trong năm, chịu sự chi phối mạnh mẽ của gió mùa Đông Bắc (khối khí lạnh từ Siberia). Thời tiết có thể là lạnh khô khi có đợt gió mùa mạnh hoặc lạnh ẩm khi gió mùa yếu và có thêm hơi ẩm từ biển. Nhiệt độ thấp, thường xuyên có các đợt rét đậm, rét hại, đặc biệt ở vùng núi cao có thể xuất hiện băng giá hoặc tuyết rơi.

Miền Bắc có đầy đủ 4 mùa trong năm

Các mùa thời tiết ở miền Bắc

Do chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, Miền Bắc không chỉ có bốn mùa theo lịch mà còn có những thời kỳ thời tiết đặc thù, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống.

• Thời kỳ mưa phùn, lạnh ẩm (cuối Đông và đầu Xuân): Đây là giai đoạn chuyển tiếp khi gió mùa Đông Bắc suy yếu nhưng vẫn còn ảnh hưởng. Khí hậu đặc trưng là lạnh và ẩm ướt, xuất hiện mưa phùn kéo dài, đặc biệt là ở vùng ven biển và đồng bằng sông Hồng, khiến thời tiết trở nên âm u.
• Thời tiết nồm ẩm (mùa Xuân): Nồm ẩm là hiện tượng đặc trưng của khí hậu miền Bắc Việt Nam vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân. Sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa mặt đất lạnh và khối khí nóng ẩm từ biển thổi vào gây ra hiện tượng ngưng tụ hơi nước trên các bề mặt lạnh (sàn nhà, tường), khiến độ ẩm không khí tăng rất cao (thường trên 90%)
• Thời tiết khô và nóng (mùa Hè): Hiện tượng này xảy ra vào mùa hè, khi gió Tây khô nóng hoạt động. Khối khí này di chuyển qua dãy Trường Sơn, trở nên khô và nóng trước khi thổi xuống vùng đồng bằng. Thời tiết lúc này trở nên rất gắt, nhiệt độ có thể vượt 37°C và độ ẩm giảm mạnh.

Nồm ẩm là hiện tượng đặc trưng của khí hậu miền Bắc Việt Nam

Khí hậu miền Bắc nước ta có đặc điểm gì?

Xét tổng quát, khí hậu miền Bắc nước ta có đặc điểm chính là khí hậu nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh.

• Nhiệt độ: Nhiệt độ trung bình năm cao (khoảng 23°C – 25°C, nhưng biên độ dao động nhiệt độ giữa mùa hè và mùa đông rất lớn (có khi chênh lệch hơn 15°C ), tạo nên sự khác biệt rõ rệt giữa các mùa.
• Lượng mưa: Lượng mưa lớn (trung bình 1500mm – 2000mm/năm), tập trung chủ yếu vào mùa hè.
• Độ ẩm: Độ ẩm cao quanh năm, đặc biệt tăng vọt vào mùa xuân gây nồm.
• Sự bất ổn định: Thời tiết thường xuyên có sự biến động lớn, ví dụ như sự xuất hiện đột ngột của các đợt rét muộn vào mùa xuân, hay các đợt nắng nóng cực đoan vào mùa hè. Để biết khí hậu miền Bắc hôm nay như thế nào, cần phải theo dõi sát dự báo thời tiết hàng ngày do sự thay đổi nhanh chóng này. 

Mùa hè ở miền Bắc thường mưa rất lớn

Sự khác biệt khí hậu giữa Đông Bắc Bộ và Tây Bắc Bộ

Mặc dù cùng thuộc khí hậu miền Bắc, sự khác biệt về địa hình đã tạo nên sự phân hóa rõ rệt giữa các vùng:

Ảnh hưởng của khí hậu miền Bắc đến đời sống và kinh tế

Đặc điểm khí hậu đa dạng của miền Bắc tác động sâu sắc đến mọi mặt đời sống:

• Nông nghiệp: Tạo điều kiện phát triển các loại cây trồng ôn đới và cận nhiệt  như rau, hoa quả xứ lạnh, chè,… mà các vùng khác không có. Tuy nhiên, rét đậm, rét hại và bão cũng gây thiệt hại lớn.
• Du lịch: Là lợi thế lớn khi thu hút du khách trải nghiệm các mùa đặc biệt như ngắm hoa xuân, tránh nóng mùa hè ở vùng cao, hay cảm nhận cái lạnh mùa đông.
• Đời sống: Thời tiết bốn mùa tạo nên nếp sinh hoạt, văn hóa ẩm thực phong phú. Tuy nhiên, các hiện tượng như nồm ẩm, rét đậm cũng gây ra nhiều bất tiện và ảnh hưởng sức khỏe.

Khí hậu miền Bắc với đặc trưng nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh cùng sự phân hóa bốn mùa rõ rệt. Việc hiểu biết về khí hậu ở miền Bắc nước ta không chỉ giúp chúng ta chủ động trong sản xuất và đời sống mà còn thêm trân trọng những giá trị độc đáo mà thiên nhiên đã ban tặng.