Tia UV Là Gì? Chỉ Số Nào Là Có Hại Và Biện Pháp Bảo Vệ

Bạn có biết rằng ngay cả trong ngày râm mát, bạn vẫn có thể bị tổn thương da bởi một thứ gọi là tia UV? Vậy “tia UV là gì” mà lại có khả năng xuyên qua mây và thậm chí cả cửa kính ô tô để tấn công làn da của chúng ta? Câu trả lời trong bài viết dưới đây sẽ khiến bạn phải thay đổi hoàn toàn thói quen bảo vệ bản thân.

Tia UV là gì?

Tia UV (Ultraviolet) hay còn gọi là tia tử ngoại – tia cực tím, là một dạng bức xạ điện từ đến từ Mặt Trời. Nó nằm trong dải quang phổ ngoài vùng ánh sáng mà mắt người có thể nhìn thấy, có bước sóng ngắn hơn ánh sáng tím (từ 10nm đến 400nm) nên được gọi là tử ngoại. 

Vì năng lượng cao hơn ánh sáng thường, tia UV có khả năng tương tác mạnh với các phân tử sinh học, gây ra cả tác hại và lợi ích.

Tia UV hay còn gọi là tia tử ngoại, tia cực tím

Tia UV có ở đâu? 

Nguồn phát ra tia UV chủ yếu và mạnh nhất chính là Mặt Trời. Tuy nhiên, nó cũng có mặt trong một số nguồn nhân tạo mà chúng ta tiếp xúc hàng ngày:

• Tự nhiên: Ánh nắng mặt trời chiếm 95% lượng UV chúng ta tiếp xúc.
• Nhân tạo: Các loại đèn như đèn huỳnh quang, đèn halogen, đèn UV diệt khuẩn, máy sấy móng tay và đặc biệt là giường/đèn tắm nắng nhân tạo.

Tia UV có mấy loại?

Dựa trên bước sóng và khả năng xuyên thấu, tia UV được chia thành 3 loại chính:

• Tia UVA (bước sóng 320 – 400nm): Chiếm khoảng 95% lượng tia UV chiếu xuống mặt đất. Nó có khả năng xuyên qua mây, kính cửa sổ và thậm chí xuyên sâu vào lớp hạ bì của da.
• Tia UVB (bước sóng 280 – 320nm): Chiếm khoảng 5%, phần lớn bị tầng ozon hấp thụ. Nó tác động chủ yếu đến lớp biểu bì (lớp ngoài cùng của da), mạnh hơn UVA về khả năng gây cháy nắng.
• Tia UVC (bước sóng 100 – 280nm): Là loại có năng lượng cao và nguy hiểm nhất. May mắn thay, nó bị tầng ozon và khí quyển hấp thụ hoàn toàn, không đến được mặt đất. Nó chỉ tồn tại trong các nguồn nhân tạo như đèn diệt khuẩn.

Tia UV được chia thành 3 loại chính

Tia UV nào là có hại?

Cả tia UVA và UVB đều có hại cho con người, nhưng theo những cách khác nhau:

• Tia UVA: Được coi là “kẻ hủy diệt thầm lặng”. Nó xuyên sâu, gây lão hóa da sớm và có thể làm tổn thương DNA tế bào da một cách gián tiếp, góp phần gây ung thư da.
• Tia UVB: Là “kẻ tấn công trực diện”. Nó gây ra hiện tượng cháy nắng, đỏ da, phồng rộp và là nguyên nhân chính trực tiếp gây đột biến DNA, dẫn đến phần lớn các bệnh ung thư da.
• Tia UVC: Cực kỳ nguy hiểm nhưng không tiếp xúc với chúng ta trong tự nhiên. Tiếp xúc với nguồn UVC nhân tạo có thể gây bỏng da và tổn thương mắt nghiêm trọng.

Tia UV có tác hại gì?

Tất cả các loại tia UV đều có khả năng gây hại nếu tiếp xúc quá mức, nhưng mức độ ảnh hưởng và rủi ro khác nhau.

• Đối với da: Gây cháy nắng, lão hóa da sớm, suy giảm miễn dịch da và đặc biệt là ung thư da như ung thư biểu mô tế bào đáy, tế bào vảy và u hắc tố ác tính.
• Đối với mắt: Tiếp xúc lâu dài có thể gây đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng, mộng mỡ, mộng thịt và thậm chí bỏng giác mạc (viêm giác mạc do ánh nắng).
• Ức chế hệ miễn dịch: Làm suy yếu khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể.

Tia UV rất có hại cho da

Lợi ích của tia UV

Bên cạnh tác hại, tia UV (đặc biệt là UVB) cũng mang lại những lợi ích thiết yếu khi tiếp xúc một cách có kiểm soát:

• Tổng hợp Vitamin D: UVB giúp da tổng hợp vitamin D3, rất cần thiết cho sự phát triển của xương, hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể.
• Điều trị bệnh da liễu: Trong y học, liệu pháp UV (quang trị liệu) được sử dụng để điều trị một số bệnh như vẩy nến, chàm, bạch biến.
• Khử trùng và tiệt khuẩn: Tia UVC nhân tạo được ứng dụng rộng rãi để khử trùng nước, không khí, bề mặt và dụng cụ y tế.

Cách bảo vệ làn da trước tác hại của tia UV

Để bảo vệ da và mắt một cách toàn diện, hãy tuân thủ các biện pháp sau:

• Sử dụng kem chống nắng đúng cách: Chọn kem chống nắng phổ rộng chống cả UVA & UVB, chỉ số SPF từ 30+ và PA+++ trở lên. Thoa lại sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi đổ mồ hôi, bơi lội.
• Che chắn vật lý: Mặc quần áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm có khả năng chống tia UV 99 – 100%.
• Tránh nắng giờ cao điểm: Hạn chế ra ngoài từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, khi cường độ tia UV mạnh nhất.
• Tìm bóng râm: Luôn đứng dưới bóng râm của cây, ô dù hoặc mái che khi ở ngoài trời.
• Kiểm tra chỉ số UV: Theo dõi dự báo chỉ số UV hàng ngày để có biện pháp bảo vệ phù hợp.

Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF cao để bảo vệ làn da

Câu hỏi liên quan

Dưới đây là giải đáp cho một số câu hỏi thường gặp về tia UV và tác động của nó.

• Chỉ số UV là gì? Là thước đo cường độ bức xạ tia UV từ mặt trời tại bề mặt Trái Đất. Chỉ số càng cao, nguy cơ gây hại càng lớn.
• Chống tia UV là gì? Là việc sử dụng các biện pháp như kem chống nắng, quần áo, kính… để ngăn cản hoặc hấp thụ tia UV trước khi nó chạm tới da và mắt.
• Tia UV cao nhất khi nào? Vào khoảng giữa trưa từ 10h – 14h, khi mặt trời lên cao nhất, ánh nắng đi thẳng đứng xuống mặt đất.
• Tia UV nào nguy hiểm nhất? Tia UVC là nguy hiểm nhất, nhưng không đến được mặt đất. Trong các tia tiếp xúc với con người, UVA và UVB đều nguy hiểm, mỗi loại theo một cách riêng.
• Mùa đông có tia UV không? Có. Tia UVA xuyên qua mây và thủy tinh quanh năm. Tuyết còn có thể phản xạ tới 80% tia UV, làm tăng nguy cơ tiếp xúc.
• Tia UV có màu gì? Tia UV là vô hình, mắt người không thể nhìn thấy được.
• Có thể phòng tránh tia UV không? Hoàn toàn có thể. Mặc dù không thể tránh hoàn toàn, nhưng chúng ta có thể chủ động bảo vệ bản thân bằng cách hạn chế tiếp xúc và tạo ra các rào cản vật lý, hóa học.
• Tia UV nào ảnh hưởng đến da? Cả UVA và UVB. UVB ảnh hưởng đến lớp ngoài (gây cháy nắng), còn UVA xuyên sâu hơn, gây lão hóa.

Hiểu rõ tia UV là gì, cách nó hoạt động và tác động hai mặt của nó chính là chìa khóa để chúng ta chung sống an toàn dưới ánh nắng mặt trời. Thay vì sợ hãi và trốn tránh hoàn toàn, hãy tạo thói quen chăm sóc sức khỏe lâu dài, giúp ngăn ngừa những hậu quả nghiêm trọng cho làn da và đôi mắt của bạn.