Xích Đạo Là Gì? Các Quốc Gia Có Đường Xích Đạo Đi Qua

Xích đạo là gì? Đằng sau khái niệm tưởng chừng quen thuộc ấy là cả một câu chuyện về sự sống, khí hậu và những bí ẩn địa lý chưa được khám phá hết. Bởi đây chính là nơi Trái Đất “thở” theo cách đặc biệt nhất. Hãy đọc và tìm hiểu thêm về xích đạo cũng như các quốc gia nằm trên làn ranh này trong bài viết dưới đây. 

Xích đạo là gì?

Xích đạo là một đường tròn tưởng tượng có chu vi lớn nhất, nằm trên bề mặt Trái Đất và vuông góc với trục quay của nó. Đường xích đạo chia hành tinh thành hai nửa bằng nhau là Bắc Bán cầu và Nam Bán cầu. 

Về mặt toán học, đường xích đạo có vĩ độ bằng 0 độ và là đường tham chiếu để xác định tọa độ địa lý cho mọi điểm trên Trái Đất. Đây là nơi nhận được lượng bức xạ mặt trời lớn nhất và gần như ổn định quanh năm.

Xích đạo là đường tưởng tượng chạy quanh Trái Đất

Vị trí địa lý và đặc điểm của đường xích đạo

Đường xích đạo chạy qua lãnh thổ và đại dương của 13 quốc gia, với tổng chiều dài khoảng 40.075 km. Các đặc điểm địa lý và vật lý nổi bật của khu vực này bao gồm:

• Lực hấp dẫn thấp hơn: Do lực li tâm từ sự quay của Trái Đất, trọng lượng của một vật tại xích đạo sẽ nhẹ hơn một chút so với ở hai cực.
• Tốc độ quay nhanh nhất: Một điểm trên xích đạo di chuyển với tốc độ khoảng 1.670 km/h do chu vi lớn nhất, trong khi tốc độ này gần như bằng 0 ở hai cực.
• Mặt phẳng quỹ đạo lý tưởng: Vị trí gần xích đạo là lý tưởng để phóng vệ tinh vì nó tận dụng được tốc độ quay của Trái Đất, giúp tiết kiệm nhiên liệu.

Vị trí địa lý của đường xích đạo

Ảnh hưởng của đường xích đạo

Đường xích đạo đóng một vai trò then chốt trong việc định hình các hệ thống tự nhiên và đời sống con người:

• Đối với khí hậu: Khu vực xích đạo có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm quanh năm, với lượng mưa dồi dào và nhiệt độ cao, ít biến động. Đây là nơi hình thành các rừng mưa nhiệt đới lớn nhất thế giới như rừng Amazon.
• Đối với các hiện tượng thời tiết: Xích đạo là nơi hình thành dải hội tụ nhiệt đới (ITCZ), một khu vực có mưa giông thường xuyên và gây ảnh hưởng đến mùa mưa của nhiều quốc gia.
• Đối với hệ sinh thái: Sự ổn định về nhiệt và độ ẩm tạo điều kiện cho sự đa dạng sinh học cực kỳ phong phú, với vô số loài động thực vật đặc hữu.

Tác động của biến đổi khí hậu lên đường xích đạo

Mặc dù có lượng nhiệt nhận được ổn định, khu vực xích đạo vẫn đang chịu những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như:

• Rừng mưa nhiệt đới bị đe dọa: Hạn hán gia tăng làm tăng nguy cơ cháy rừng và khiến Amazon có nguy cơ trở thành thảo nguyên.
• Xói mòn đa dạng sinh học: Sự thay đổi nhiệt độ và lượng mưa có thể đẩy nhanh tốc độ tuyệt chủng của nhiều loài sinh vật.
• Bão và thiên tai bất thường: Mặc dù ít bão, nhưng sự thay đổi trong các dòng hải lưu và nhiệt độ đại dương có thể làm phức tạp thêm các kiểu thời tiết toàn cầu, bắt nguồn từ những thay đổi ở vùng xích đạo.

Hạn hán làm tăng nguy cơ cháy rừng

Các quốc gia có đường xích đạo đi qua

Đường xích đạo đi qua lãnh thổ của 13 quốc gia, bao gồm cả đất liền và hải đảo. Các quốc gia đó là:

• Châu Mỹ: Ecuador, Colombia, Brazil.
• Châu Phi: Gabon, Congo, Cộng hòa Dân chủ Congo, Uganda, Kenya, Somalia, São Tomé và Príncipe.
• Châu Á: Maldives, Indonesia, Kiribati.

Trong đó, Ecuador có tên nghĩa là “xích đạo” trong tiếng Tây Ban Nha và là quốc gia nổi tiếng nhất với các công trình tượng đài xích đạo.

Các câu hỏi liên quan

Dưới đây là lời giải đáp ngắn gọn cho một số thắc mắc phổ biến về đường xích đạo mà bạn có thể tham khảo thêm. Chi tiết như sau:

Đường xích đạo tên tiếng Anh là gì?

Đường xích đạo trong tiếng Anh là “The Equator”.

Cận xích đạo là gì? 

Đây là thuật ngữ chỉ những khu vực nằm sát đường xích đạo, có đặc điểm khí hậu tương tự khí hậu xích đạo (nóng ẩm quanh năm) nhưng có thể có một mùa khô ngắn.

Vòng xích đạo là gì?

“Vòng xích đạo” thường được dùng để chỉ chính đường xích đạo. Trong thiên văn học, nó còn chỉ đường tròn tưởng tượng trên bầu trời, là hình chiếu của đường xích đạo Trái Đất lên thiên cầu.

Vì sao đường xích đạo không phải điểm nóng nhất?

Mặc dù nhận được nhiều bức xạ mặt trời nhất, các vùng sa mạc ở vĩ độ cao hơn như Sahara lại thường nóng hơn. Nguyên nhân là do không khí ở xích đạo rất ẩm, hơi nước hấp thụ nhiệt và mây che phủ làm giảm nhiệt độ thực tế. Trong khi đó, các sa mạc lại có không khí khô, trời quang mây, khiến nhiệt tích tụ trực tiếp trên mặt đất.

Xích đạo đóng một vai trò then chốt trong việc định hình diện mạo tự nhiên của Trái Đất. Do đó, việc tìm hiểu xích đạo là gì không chỉ dừng lại ở kiến thức sách vở, mà còn mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Nó giúp chúng ta thấy rõ hơn trách nhiệm trong việc giữ gìn sự cân bằng mong manh của hệ thống khí hậu, trước những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu.